Thị trường thương mại điện tử
Việt Nam năm 2015 ước đạt 4,08 tỷ USD, theo số liệu của Cục Thương mại
điện tử và CNTT. Theo dự báo của Cục này, doanh thu năm 2016 của ngành
sẽ còn tăng lên, mức tăng trưởng có thể bằng với mức tăng của
Singapore.
Đây
là một thị trường mới mẻ và còn nhiều đất để khai thác, nhưng nếu nhìn
vào cục diện có thể thấy mảnh đất này đang có sự tham gia của các đại
gia lớn và rất lớn như Vingroup (Adayroi.com), FPT (Sendo.vn), GFG
(Lazada, Zalora), tiki.vn; hay có thể tính thêm Thế Giới Di Động chẳng
hạn. Nếu các công ty khác nhỏ hơn tham gia thị trường nhưng vẫn chỉ kinh
doanh các mặt hàng tương tự, cách thức kinh doanh tương tự những đại
gia kể trên thì cơ hội là rất khó.
Thị trường mở cửa, doanh thu từ thương mại điện tử liên tục tăng, nhiều người biết đến mua bán online hơn – đặc biệt trong các dịp Black Friday, Online Friday,
.....… được tổ chức thường xuyên vào dịp cuối năm. Mức tăng trưởng
thường tăng ở mức 10-20 lần so với ngày thường và so với cùng kỳ, chứng
tỏ mảnh đất về thương mại điện tử ở Việt Nam vẫn rất màu mỡ và tiềm
năng.
Tuy vậy, trong năm 2015 , 1 loạt trang web thương mại điện tử lớn lần lượt đóng cửa.
Tháng 11 năm nay, một dự án của Webtretho được IDG Ventures Việt Nam
đầu tư là Beyeu.com chính thức đóng cửa. Trên website của mình, nhóm dự
án này đã để lại một lời nhắn (viết bằng tiếng Anh), cho rằng làm thương
mại điện tử tốn rất nhiều tiền, nhiều công ty sẽ quyết định không bơm
tiền vào nữa. Lời tiên đoán này trở thành sự thật khi mới trưa nay,
trang thương mại điện tử Deca.vn, thành lập tháng 11/2014, cũng quyết
định đóng cửa.
Một
ý kiến chuyên gia cho rằng, 24H – công ty sở hữu Deca.vn – có thể không
thiếu tiền nhưng có thể nhận thấy mức đầu tư quá cao vào trang này, lại
lâu lấy lại vốn, kèm với việc sẽ có các đối thủ khác tăng nhảy vào thị
trường hoặc tăng cường đầu tư trong năm sau nên đã quyết định rút khỏi
thị trường.
Trên
trang deca.vn, thay vì hiện diện các sản phẩm, mặt hàng kinh doanh được
trưng diện như trước đây thì chỉ còn hiện ra thông báo ngừng hoạt động
kinh doanh.
Trên
Facebook cá nhân của ông Phan Minh Tâm, một đồng sáng lập Công ty Cổ
phần Quảng cáo trực tiếp 24H, cho biết, đây là "một quyết định cực kỳ
khó khăn nhưng vẫn phải quyết định. Thay mặt cho nhóm Deca, tôi xin được
phép thông báo Deca.vn sẽ đóng các hoạt động kinh doanh từ 12h trưa
nay, 31/12/2015". "Về
tiền bạc, chúng tôi vẫn còn rất dồi dào nhưng quyết định không theo
đuổi lĩnh vực này nữa", ông Tâm chia sẻ và cho biết có thể sẽ quay lại
vào dịp khác.
Ông
này cũng cho biết, mọi đơn hàng dang dở sẽ được thực hiện, mọi nghĩa vụ
chưa hoàn thành sẽ được hoàn thành 1 cách nghiêm túc và chuyên nghiệp
nhất cho mọi đối tác, các nhà cung cấp, người mua hàng cũng như các đơn
vị vận chuyển, vận hành. Như vậy, sau hơn một năm thành lập (tháng 11/2014), Deca.vn đã chính thức rút khỏi thị trường thương mại điện tử Việt Nam.
Trước
đó, trong một bài viết vào giữa năm nay, trang Forbes cho biết các
trang thương mại điện tử như Zalora, Lazada tăng trưởng rất tốt trên
nhiều thị trường nhưng đều chưa mang lại lợi nhuận cho nhà đầu tư. Điều
này cho thấy mức độ khốc liệt của ngành kinh doanh thương mại điện tử
khi phải đầu tư rất nhiều tiền nhưng lợi nhuận vẫn là một khái niệm nằm ở
tương lai. Lazada hiện nay là trang thương mại điện tử lớn nhất tại
Việt Nam, Zalora cũng là một trong các trang lớn chuyên kinh doanh thời
trang trên mạng.
Chỉ
mới đầu tháng này, Foodpanda tuyên bố ngừng kinh doanh tại Việt Nam.
Đây là dự án của Rocket Internet, một quỹ đầu tư ở Đức, cũng có cổ phần
lớn trong công ty đầu tư vào Lazada và Zalora. Ngay sau đó, Foodpanda
được mua lại bởi Vietnammm – một trang khác cũng chuyên về gọi món giao
hàng tận nhà như Foodpanda.
Trong
thông báo gửi đi các đối tác, đại diện Foodpanda Việt Nam khi đó cho
biết việc ngừng kinh doanh của Foodpanda là do nhà đầu tư gặp khó khăn
về tài chính. Đại diện truyền thông trang thương mại điện tử này khi đó
cho ICTnews biết, các trang Foodpanda ở thị trường khác đã hoạt động ổn
định thì sẽ được giữ lại, các trang đang trong giai đoạn đầu tư (như ở
Việt Nam) sẽ bị đóng cửa.
Trong
3 sự rút lui vào cuối năm của các dự án thương mại điện tử ở Việt Nam
nói trên, có đến 2 sự vụ chính thức công khai lý do đóng cửa là do tài
chính không kham nổi. Riêng trường hợp của Deca, mặc dù người trong cuộc
không thừa nhận nhưng có ý kiến cho rằng việc rút lui cũng liên quan
đến chuyện tiền bạc. Và sự rút lui này là kịp thời và khá kiên quyết
trước khi quá muộn.
Vậy đâu là nguyên nhân dẫn đến sự sụp đổ của những website thương mại điện tử trên? Dưới đây là một số nguyên nhân có thể dẫn đến những "cái chết yểu" này.
Mô hình kinh doanh thiếu sự khác biệt
Một
số mô hình kinh doanh dựa trên những lập trình sẵn có, bao gồm tạo một
website; tìm nhà phân phối, nhà sản xuất, nhà cung cấp hàng hóa và thảo
luận “ăn phần trăm”; tuyển nhân viên kinh doanh phát triển hợp đồng với
các nhà cung cấp; chụp ảnh, viết nội dung giới thiệu sản phẩm và làm
marketing online.
Giả
định rằng những trang này sẽ thu hút được khách và tiền bán hàng bù
được chi phí hoặc sinh lời dựa vào quy mô thị trường lớn đến hàng nghìn
đơn hàng mỗi ngày. Nhưng tiếc rằng điều đơn giản đó cũng không xảy ra.
Bản chất của những mô hình này chỉ là "mô hình bán nước bọt trực tuyến",
không có giá trị riêng cho khách hàng, càng không có lợi thế về quy mô,
không sản xuất được hàng hóa, chủ động được nguồn hàng giá tốt, mô hình
quá đơn giản.
Những
mô hình kinh doanh “không có khác biệt”, “không có tính mới” là nguyên
nhân dẫn tới việc một số trang thương mại điện tử phải đóng cửa sớm.
Sai lầm từ chiến lược
Hầu hết những cái tên chết yểu trong thị trường thương mại điện tử
Việt Nam hiện nay đều có chung chủ đầu tư và đơn vị chủ quản cũng từng
ít nhiều thành công với một số dịch vụ thương mại điện tử khác, như Deca
- dự án kinh doanh của 24h; Beyeu, 4eva có liên quan đến webtretho.
Họ
có lý do để theo đuổi chiến lược kinh doanh mà trong sách Binh pháp Tôn
tử gọi là “thuận tay dắt bò”, tức là cùng chung tập khách hàng và công
nghệ sẵn có, có kênh truyền thông chính là những website đang phát
triển. Nhưng tiếc rằng người tiêu dùng hiện nay ngày càng thông thái.
Chính vì thế, sau một thời gian “thuận tay dắt bò”, chủ đầu tư ngoảnh
lại nhìn thì chỉ còn thấy dây thừng.
Cạnh tranh khốc liệt
Số
lượng người bán hàng trên Facebook tại Việt Nam là rất lớn, dù không
thống kê được nhưng dễ dàng nhìn thấy thông qua các tin rao vặt, quảng
cáo tràn ngập. Mạng xã hội này cũng thống kê tại Việt Nam có trung bình
khoảng hơn 300.000 fanpage đang hoạt động, với số tiền để những cá nhân
chi cho quảng cáo không hề nhỏ.
Một
số ông lớn thời kỳ cao điểm có thể chi khoảng 100 triệu đồng cho quảng
cáo và bán được khoảng 2.500 - 3.000 đơn hàng. Những cá nhân nhỏ thì
cũng chi quảng cáo từ vài triệu đến vài chục triệu trong một giai đoạn.
Đội ngũ những người bán hàng trên mạng cũng đông đảo, tạo ra một thị
trường cạnh tranh khốc liệt.
Từ
đó, người tiêu dùng có nhiều sự lựa chọn do sự minh bạch hơn về thông
tin của nhiều người bán và hàng hóa, nên đã đưa ra các quyết định có lợi
cho họ.
Thương mại điện tử là cuộc chơi về tài chính dài hạn
Nếu
chủ đầu tư chỉ có vài tỷ, hoặc dưới một triệu đôla Mỹ thì sẽ là điều
không dễ dàng để dự án thành công. Hãy thận trọng, nếu như bạn ít tiền
và muốn theo đuổi mô hình bán hàng trực tuyến B2C.
Thương
mại điện tử tại Việt Nam trong thời điểm hiện nay, có lẽ cần rất nhiều
tiền, và tầm nhìn dài hạn, chứ không phải là ngắn hạn. Cùng với đó, các
dự án cần những mô hình và ý tưởng kinh doanh đột phá, mang tính cách
mạng, chứ không đơn thuần chỉ là “nhập hàng, chạy quảng cáo”.
Amazon
thành công với việc bán sách cứng trên mạng khi người ta chưa bán. Khi
nhiều người bán sách cứng trên mạng, Amazon đã bán sách mềm và bán tất
cả mọi thứ. Họ có lợi thế nhờ kho hàng và vận chuyển chuyên nghiệp,
thông minh, lợi thế giá rẻ vì quy mô thị trường lớn, công nghệ hiện đại.
Amazon mất hơn 7 năm và chi ra rất nhiều tỷ đôla Mỹ thì năm thứ 8 mới
bắt đầu đạt điểm hòa vốn và có lời.
Dù gây nhiều tranh cãi, nhưng Uber là dự án thương mại điện tử
được các nhà đầu tư thế giới kỳ vọng nhiều nhất năm 2015, với mức tăng
trưởng vốn đầu tư và định giá giá trị mô hình kinh doanh vượt qua 60 tỷ
đôla Mỹ. Họ đã dùng công nghệ để giải quyết "vấn đề xã hội, số lớn người
dùng, ai ai cũng cần, ngày nào cũng có”...
Bị cạnh tranh bởi bán lẻ truyền thống
Bạn
đừng nghĩ rằng ở Việt Nam sẽ sớm thương mại điện tử hóa hoàn toàn, dù
xu hướng cực kỳ mạnh mẽ và rõ rệt. Các nhà bán lẻ truyền thống cũng đang
tìm mọi cách để bảo vệ thị phần và tăng trưởng doanh số bán hàng tại
thị trường mục tiêu.
Bán
lẻ truyền thống có xu hướng “hội tụ hóa”, “hội nhập” nên thường có quy
mô và diện tích khổng lồ, đáp ứng nhiều yêu cầu về hàng hóa với giá tốt.
Họ cũng là những đại gia sau hàng thập kỷ tích lũy kinh nghiệm và tích
lũy tư bản, với sức mạnh về tài chính, kinh nghiệm và thị phần. Các mô
hình thương mại điện tử B2C nhỏ không dễ dàng gì chiếm được miếng bánh
thị phần của các ông lớn bán lẻ..
Hàng xách tay phổ biến hơn
Mô
hình bán lẻ C2C (cá nhân bán hàng trực tuyến cho cá nhân) cũng đang
phát triển siêu nhanh. Các khách hàng có nhiều sự lựa chọn, thoải mái
trả giá, xem hàng, kiểm tra mã vạch, vận chuyển hàng... Một khách hàng
có thể mua bàn chải, kem đánh răng, dầu gội đầu, quần áo, thực phẩm, mỹ
phẩm... thông qua đường xách tay.
Một
thị trường tự do hoàn hảo và dễ dàng, bởi các nhà bán lẻ trực tuyến
quốc tế cũng rất quan tâm đến đơn hàng này, doanh thu đến từ bộ phận này
cũng không nhỏ.
Ngoài ra, còn nhiều lý do dẫn tới sự "chết yểu" của một số trang thương mại điện tử
thời gian qua, nhưng với 6 lý do cơ bản trên, điều mọi người cần hiểu
là sự ra đi của một bộ phận là "hoàn toàn bình thường và dễ hiểu". Đừng
lo lắng, đừng hoang mang vì điều đó!